De kunst van het conceptueel denken

Wat het betekent om conceptueel denker te zijn

Door Nicole Geene

Soms lijkt mijn hoofd meer op een sterrenstelsel dan op een denkmachine. Ideeën bewegen er niet in rechte lijnen, maar als banen die elkaar kruisen, aantrekken, afstoten en samen weer iets nieuws vormen. Voor mij is dat de kern van conceptueel denken: niet redeneren in stapjes, maar in samenhang.

Denken in verbanden, niet in feiten

Ik heb nooit goed uit mijn hoofd kunnen leren. Terwijl anderen rijtjes stampen, zoek ik naar het onderliggende patroon. Waarom ís iets zoals het is? Wat ligt eronder? Als ik dat eenmaal begrijp, volgt de rest vanzelf. Het voelt alsof ik de logica van een geheel aanraak — en van daaruit de details kan afleiden.

Toen ik psychologie studeerde, had ik bijvoorbeeld moeite met definities uit mijn hoofd leren. Maar als ik eenmaal zag hoe een theorie voortkwam uit een mensbeeld of een bepaalde manier van kijken, dan viel alles op zijn plek. Zo ontdekte ik dat ik geen feitenverzamelaar ben, maar een betekeniswever.

Van chaos naar model

Een conceptueel denker houdt van structuur — maar niet de opgelegde structuur van regels of schema’s. Het gaat eerder om het zelf creëren van samenhang. Ik maak bijvoorbeeld regelmatig modellen om mijn gedachten te ordenen. Niet omdat ik het allemaal al weet, maar omdat het helpt om de mist te verhelderen.

Zo ontstond mijn Drie Perspectievenmodel: het idee dat we de wereld waarnemen vanuit drie posities — het ik, de ander en de observator. Dat model kwam niet voort uit boeken, maar uit het voelen van hoe mijn bewustzijn steeds tussen die perspectieven verschoof.

Wat begon als verwarring, werd inzicht: er zit een logica in hoe we denken, voelen en waarnemen — ook al is die niet altijd lineair.

De vloek en de gave

Conceptueel denken is rijk, maar soms ook vermoeiend.
Tijdens een gesprek kan ik al tien stappen verder zijn terwijl iemand nog aan het uitleggen is wat stap één betekent. Ik zie dan de samenhang, de implicaties, de uitzonderingen — allemaal tegelijk. En hoewel dat handig kan zijn, leidt het ook weleens tot misverstanden. Mensen zeggen dan: “Je bent er niet echt bij.” Terwijl ik juist volledig aanwezig ben, maar op een ander niveau van abstractie.

De uitdaging is dus niet om minder diep te denken, maar om mijn denkwijze te vertalen naar een taal die anderen kunnen volgen. En tegelijk om mezelf de ruimte te gunnen om níet altijd alles te willen begrijpen.

Waarom ik dit deel

Voor mij is conceptueel denken niet alleen een manier van redeneren, maar een manier van leven. Het is de drang om betekenis te zien in chaos, om verbanden te leggen tussen innerlijke en uiterlijke werelden, en om theorie te gebruiken als poëzie — als een brug tussen ervaring en begrip.

Soms denk ik dat conceptuele denkers niet alleen ideeën proberen te begrijpen, maar zichzelf: we bouwen modellen omdat we verlangen naar samenhang — in de wereld, en in onszelf.

Verder lezen: