De schoonheid van overprikkelbaarheid

Even stilstaan bij prikkels

door Nicole Geene

Vanochtend liep ik door het park. De lucht was fris en helder, de zon prikte door de bomen en het gras glinsterde van de dauw. Terwijl ik daar liep, voelde ik de textuur van de lucht op mijn huid — koel, bijna levend. Ik hoorde de verschillende lagen in het gezang van de vogels, rook de vochtige aarde, voelde mijn hartslag versnellen van iets dat ik niet kon benoemen.
En toen dacht ik: dit is het dus — overprikkeling. Maar niet in de negatieve zin. Niet als iets dat me overspoelt, maar als iets dat me verbindt met het leven zelf.

Iedereen heeft het tegenwoordig over ontprikkelen. Over prikkelarme omgevingen, stilte, rust. Dat is begrijpelijk — overprikkeling kan intens vermoeiend zijn. Maar zelden hoor je iemand zeggen: “Wat een zegen, dat ik zóveel kan waarnemen.” Terwijl juist dát, voor veel hoogbegaafden, een bron van schoonheid en diepte is.

Wat Dabrowski bedoelde met overprikkelbaarheid

De Poolse psychiater Kazimierz Dabrowski beschreef al in de vorige eeuw hoe sommige mensen de wereld intenser ervaren dan anderen. Niet omdat ze “te gevoelig” zijn, maar omdat hun zenuwstelsel simpelweg meer prikkels doorlaat, dieper verwerkt, en minder filtert.

Hij onderscheidde vijf vormen van overprikkelbaarheid (overexcitability):

Dabrowski zag deze gevoeligheden niet als stoornissen, maar als potentieel voor ontwikkeling. Wie intens waarneemt, voelt en denkt, heeft ook de mogelijkheid om intens te groeien.

Waarom overprikkelbaarheid juist een kracht is

We hebben geleerd dat ‘veel voelen’ iets is waar je mee moet leren omgaan. Maar wat als je het juist mag koesteren?

1. Je leeft intenser

Wie veel voelt, leeft niet half. De wereld komt binnen in hoge resolutie: de kleuren zijn dieper, de muziek rijker, de relaties voller. Dat kan overweldigend zijn, maar ook ongelofelijk mooi.

2. Je hebt een natuurlijke gevoeligheid voor schoonheid

Een zintuiglijk sensitief mens hoeft niet naar een museum om ontroerd te raken — een schaduw op de muur of een vogel in de regen kan al genoeg zijn.

3. Je denkt en voelt dieper

De intellectuele en emotionele overprikkelbaarheid zorgen samen voor een bijzondere diepgang. Je denkt niet alleen over iets, je doorleeft het. Dat maakt je vaak tot een scherp observator, een goede luisteraar of een creatieve denker.

4. Je bent verbonden met het leven zelf

Overprikkelbaarheid is, in zijn essentie, levensenergie. Dezelfde intensiteit die je soms uit balans brengt, is ook de kracht die je richting geeft, die je laat creëren, bewegen, voelen, verbinden.

En ja, balans blijft belangrijk

Natuurlijk is het niet de bedoeling om voortdurend “aan” te staan. Overprikkeling kan leiden tot uitputting, overbelasting of terugtrekgedrag. Balans vinden betekent: weten wanneer je even mag ademhalen, niet omdat prikkels slecht zijn, maar omdat je systeem tijd nodig heeft om ze te verwerken.

Het gaat niet om minder prikkels, maar om bewustere prikkels. Om weten wat je voedt, wat je leegzuigt, en wat je tot leven wekt.

Breng je eigen overprikkelbaarheden in kaart

Ben je benieuwd welke vormen van overprikkelbaarheid bij jou het sterkst aanwezig zijn?
Op HB-Community.nl kun je via onze zelfreflectie-tool ontdekken hoe jouw gevoeligheden zich uiten. De tool helpt je om niet alleen te herkennen waar je overloopt, maar juist ook waar je bloeit.

Want dat is misschien wel de kern van Dabrowski’s boodschap: dat intensiteit geen last is, maar een uitnodiging.

Een uitnodiging om het leven niet te dempen, maar dieper te voelen.